Ingrijpende gebeurtenissen zoals een overval, oorlogsgeweld, een verkeersongeluk, mishandeling of een verkrachting zijn traumatisch en kunnen (langdurig) psychische klachten tot gevolg hebben. Deze psychische klachten kunnen leiden tot een posttraumatische stress-stoornis, oftewel PTSS.

Wat is een trauma en hoe ontstaat PTSS?

Sommige mensen hebben in hun leven ernstige traumatische gebeurtenissen meegemaakt.
Soms gaat het om een eenmalige traumatische gebeurtenis zoals een verkrachting, een ernstig ongeluk of een overval.
Vaak gaat het om langdurige traumatisering zoals seksueel misbruik, mishandeling of verwaarlozing in de kindertijd, geweld of misbruik in de partnerrelatie. Maar ook oorlog, vervolging of onveiligheid.
PTSS ontstaat als gevolg van een trauma(tische gebeurtenis).

Vijftig tot tachtig procent van de Nederlanders maakt in zijn of haar leven minstens één potentieel traumatische gebeurtenis mee; ongeveer 7 procent van hen ontwikkelt uiteindelijk een posttraumatische stress-stoornis. Het gaat twee keer zo vaak om vrouwen als mannen. De reden waarom vrouwen vaker PTSS krijgen dan mannen is wel onderzocht, maar er bestaat nog geen eenduidigheid over. Een reden zou kunnen zijn dat vrouwen vaker vervelende dingen meemaken, zoals seksueel geweld. Daarnaast lijken vrouwen vaak ook wat kwetsbaarder te zijn.

Welke symptomen horen bij PTSS?

De klachten kunnen grofweg worden onderverdeeld in vier soorten klachten: herbelevingen, vermijdingsreacties, negatieve gedachten en gevoelens en sterke prikkelbaarheid of hyperactivatie.

1. Herbelevingen

Nare herinneringen; beelden en gedachten die zich vaak opdringen. Angstige dromen over de traumatische gebeurtenis. Je reageert soms alsof de traumatische gebeurtenis opnieuw plaatsvindt. Je voelt je erg angstig als je wordt geconfronteerd met iets wat met deze gebeurtenis in verband staat. De reacties kunnen zowel psychisch als lichamelijk van aard zijn, denk aan een snellere hartslag of ademhaling, trillen en zweten.

Een herinnering aan traumatische gebeurtenissen laat zich nooit uitwissen. Je kunt er geruime tijd geen last van hebben en er nauwelijks aan (terug)denken. Maar er kan iets gebeuren, waardoor gedachten sterk teruggaan naar de gebeurtenissen van destijds. Het horen van een bepaald geluid wordt bijvoorbeeld geassocieerd met een geluid ten tijde van de traumatische ervaring. Wanneer je iets hoort of ziet, kan dat verband hebben met iets wat je destijds heeft meegemaakt.

Dus helemaal weg is het nooit.

Je kunt wel leren omgaan met herbelevingen en de gevoelens die dit oproept. 

2. Vermijdingsreacties

Vermijden van gedachten, gevoelens of situaties, bijvoorbeeld door activiteiten, plaatsen en mensen te vermijden die herinneringen aan het trauma oproepen.

3. Negatieve gedachten, afgestompte gevoelens

Je kunt je een belangrijk onderdeel van het trauma niet herinneren. Je interesse voor (vroegere) waardevolle activiteiten is sterk afgenomen. Je gevoelens voor jezelf of voor anderen zijn zijn vlak geworden en je voelt je minder verbonden.

4. Sterke prikkelbaarheid of hyperactivatie

Dit kan zich uiten in moeilijk in slaap vallen en blijven, prikkelbaarheid, woede-uitbarstingen, concentratiemoeilijkheden, overdreven waakzaamheid of schrikachtig zijn.

Meer symptomen trauma of PTSS

Hoe weet je dat je PTSS hebt? Naast bovenstaande vier soorten klachten zijn er nog meer belangrijke kenmerken:

• gevoelens van vervreemding
• emotionele vervlakking
• slaapstoornissen
• angsten
• schuldgevoelens
• machteloosheid

Als deze klachten zich langer dan een maand voordoen, kan er sprake zijn van psychotrauma of een Post Traumatische Stressstoornis (PTSS).

Andere symptomen of klachten bij PTSS en/of psychotrauma zijn:

• nachtmerries en angstige dromen over het trauma
• vergrote alertheid
• vermijding van situaties die herinneren aan het trauma, bijvoorbeeld door
• moeite met concentreren
• overdreven schrikreacties of paniekaanvallen
• agressie-uitbarstingen of uiterst geremde boosheid
• stemmingswisselingen, waaronder depressie
• lichamelijke klachten
• zeer laag zelfbeeld
• angst dat eventuele kinderen misbruikt worden
• overbezorgdheid ten aanzien van de kinderen
• zelfbeschadiging (automutilatie)
• verdoven door middel van drank of drugs.

Naast de hierboven beschreven symptomen kunnen na een traumatische ervaring nog andere klachten en stoornissen optreden. Denk hierbij aan rouw, aan een depressieve stoornis, een angst-of dwangstoornis maar ook verslavingsproblematiek. Daarnaast kunnen klachten als schuldgevoelens, schaamte, machteloosheid, eetproblemen, een laag zelfbeeld en zelfbeschadiging voorkomen.